Ehliyet, bir aracı kullanma yeteneğinizi kanıtlar; ancak o araçla ticari bir faaliyet yürütüp yürütemeyeceğinizi belirleyen asıl evrak SRC belgesidir. 4925 Sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’na göre, ticari amaçla yük, eşya, kargo veya yolcu taşıyan tüm sürücülerin, ehliyetlerine ek olarak Mesleki Yeterlilik Belgesi'ne (SRC) sahip olmaları zorunludur.
Peki, tam olarak Src Belgesi Nedir? Kısaca tanımlamak gerekirse; sürücünün, taşıdığı yükün veya yolcunun sorumluluğunu alabilecek, trafik ve çalışma mevzuatına hakim, ilkyardım ve davranış psikolojisi konularında eğitimli olduğunu devlet nezdinde tescilleyen resmi bir belgedir. Bu belgeye sahip olmayan sürücülerin ticari araç kullanması, hem kendileri hem de araç ruhsat sahipleri için ciddi idari para cezaları ile sonuçlanır.
SRC Belge Türleri ve Kapsamları
SRC belgeleri, yapılan taşımacılığın niteliğine (yük veya yolcu) ve güzergahına (yurtiçi veya uluslararası) göre farklı sınıflara ayrılır. Doğru belgeyi almak, kariyer planlamanız açısından kritiktir. Örneğin, sadece yurtiçinde çalışacak bir kargo şoförü ile Avrupa'ya yolcu taşıyacak bir otobüs kaptanının alması gereken belgeler farklıdır.
Aşağıdaki tablo, SRC belge türlerini ve kullanım alanlarını net bir şekilde özetlemektedir:
| Belge Türü | Tanım | Kapsam | Kimler Almalı? |
| SRC 1 | Uluslararası Yolcu Taşımacılığı | Hem Yurtdışı hem Yurtiçi geçerlidir | Uluslararası otobüs kaptanları, turizm şoförleri. |
| SRC 2 | Yurtiçi Yolcu Taşımacılığı | Sadece Yurtiçi geçerlidir | Dolmuş, taksi, servis, şehirlerarası otobüs şoförleri. |
| SRC 3 | Uluslararası Eşya/Kargo Taşımacılığı | Hem Yurtdışı hem Yurtiçi geçerlidir | Tır şoförleri, uluslararası nakliyeciler. |
| SRC 4 | Yurtiçi Eşya/Kargo Taşımacılığı | Sadece Yurtiçi geçerlidir | Kamyonet, kamyon, panelvan, kurye sürücüleri. |
| SRC 5 (ADR) | Tehlikeli Madde Taşımacılığı | Yurtiçi ve Uluslararası | Akaryakıt tankerleri, patlayıcı/yanıcı madde taşıyanlar. |
Önemli Bir İpucu: SRC 1 belgesini alan bir sürücü, otomatik olarak SRC 2 belgesini de almış sayılır. Benzer şekilde SRC 3 belgesini alan sürücü, SRC 4 belgesini de kapsayan haklara sahip olur. Bu nedenle hedefiniz uluslararası çalışmaksa, doğrudan 1 veya 3 numaralı belgeleri tercih etmek stratejik bir hamle olacaktır.
SRC Belgesi Nasıl Alınır? (Eğitim ve Sınav Süreci)
SRC belgesi sahibi olmanın iki temel yolu vardır. Hangi yöntemin sizin için uygun olduğu, ehliyetinizin alınış tarihine göre belirlenir.
1. Sınavsız (Muafiyetli) Alım Hakkı
Eğer ehliyetinizi 25 Şubat 2003 tarihinden önce aldıysanız, herhangi bir kursa gitmeden veya sınava girmeden, doğrudan e-Devlet üzerinden veya yetkili kurumlar aracılığıyla belgenizi talep edebilirsiniz. Bu tarih, Karayolu Taşıma Kanunu'nun yürürlüğe girdiği milat tarihidir. Bu tarihten önce B, C, D veya E sınıfı ehliyeti olanlar, deneyimli kabul edilerek bu haktan yararlanır.
2. Eğitim ve Sınav Yoluyla Alım
Ehliyetini 25 Şubat 2003'ten sonra alan sürücüler için zorunlu bir eğitim süreci vardır. Bu süreç şu adımları içerir:
- Kayıt: Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yetkilendirilmiş, https://www.yeniumitsrc.com/ gibi profesyonel bir eğitim kurumuna kayıt yaptırılır.
- Teorik Eğitim: Trafik kuralları, çalışma ve dinlenme süreleri, güvenli sürüş teknikleri, harita okuma, ilkyardım ve araç teknolojisi gibi dersler görülür.
- Sınav: Eğitim tamamlandıktan sonra MEB tarafından düzenlenen merkezi sınava girilir. Sınavda 40 soru sorulur ve en az 70 puan (28 doğru) almak gerekir.
- Görsel/Uygulama Sınavı: Yazılı sınavı geçenler, aynı gün içinde 3 soruluk kısa bir görsel sınava tabi tutulur. Burada sürücüye video veya fotoğraf gösterilerek, o senaryoda ne yapması gerektiği sorulur. 3 sorudan 2'sini doğru yanıtlayanlar belgeyi almaya hak kazanır.
SRC 5 (ADR) Belgesi: Tehlikeli Maddelerin Uzmanlığı
SRC 5 belgesi, diğerlerinden biraz daha farklı ve spesifik bir uzmanlık gerektirir. "ADR Belgesi" olarak da bilinen bu lisans, yanıcı, parlayıcı, patlayıcı veya kimyasal madde taşıyan tanker ve araç sürücüleri için zorunludur.
Bu belgeyi alabilmek için ön şart, sürücünün halihazırda SRC 3 veya SRC 4 belgesine sahip olmasıdır. Eğitimleri daha teknik ve kapsamlıdır; yangın güvenliği, tünel kısıtlamaları ve tehlikeli madde sınıfları detaylıca işlenir. Sektörde en yüksek maaş skalasına sahip şoförler genellikle SRC 5 sahibi olanlardır, çünkü taşıdıkları risk ve sorumluluk çok daha yüksektir.
Neden Kurumsal Bir Yerden Eğitim Almalısınız?
SRC belgesi süreci, sadece bir kart sahibi olmak değildir. Yollarda karşılaşacağınız riskleri yönetmek, yasal haklarınızı bilmek ve takograf kullanımı gibi teknik detaylara hakim olmak için eğitimin kalitesi çok önemlidir. Merdiven altı veya sadece "sınavı geçmeye odaklı" kurumlar yerine, sektörde köklü bir geçmişe sahip, eğitmen kadrosu güçlü kurumları tercih etmek, meslek hayatınızda sizi bir adım öne taşır.
Özellikle görsel sınav aşamasında, adayların çoğu pratik bilgi eksikliği nedeniyle zorlanmaktadır. İyi bir eğitim kurumu, sizi bu senaryolara simülasyonlarla hazırlar.
Belgesiz Araç Kullanmanın Cezası ve Riskleri
SRC belgesi olmadan ticari araç kullanmanın yaptırımları ağırdır. Denetimlerde belgesiz olduğu tespit edilen sürücüye ayrı, araç sahibine (ruhsat sahibine) ayrı idari para cezası kesilir.
Ancak maddi cezadan daha büyük bir risk vardır: Sigorta Kapsamı. Olası bir trafik kazasında, eğer ticari araç sürücüsünün SRC belgesi yoksa, kasko ve trafik sigortası firmaları hasarı ödemeyi reddedebilir. Bu durum, "bilinçli taksir" veya "yetersizlik" olarak değerlendirilir ve sürücü ile firma sahibi devasa tazminatlarla karşı karşıya kalabilir.
Sonuç: Profesyonelliğinizi Belgeleyin
Direksiyon sallamak bir yetenek, ancak ticari taşımacılık yapmak bir meslektir. SRC belgesi, bu mesleği icra etmeye ehil olduğunuzun en somut kanıtıdır. İster kendi işinizi yapıyor olun, ister büyük bir lojistik filosunun parçası olun; güncel, geçerli ve doğru sınıfta bir SRC belgesine sahip olmak, yola güvenle çıkmanızın ilk kuralıdır.
Unutmayın, kurallar ve belgeler bürokrasi için değil, can ve mal güvenliğini sağlamak için vardır. Kariyerinize yapacağınız bu yatırım, sizi sadece yasal cezalardan korumakla kalmaz, aynı zamanda sektörde aranan, nitelikli bir personel olmanızı sağlar.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
SRC sınavında kalırsam kaç hakkım var? Bir takvim yılı içerisinde veya kursa kayıt olduğunuz dönem itibarıyla toplamda 4 (dört) sınav hakkınız bulunmaktadır. 4 hakkında da başarısız olan adayların kurs kaydı silinir ve tekrar kayıt yaptırmaları gerekir.
SRC belgesi e-Devlet'te görünür mü? Evet, aldığınız tüm SRC belgeleri e-Devlet sistemi üzerinde "Mesleki Yeterlilik Belgesi Sorgulama" ekranında görünür ve karekodlu barkodlu çıktı olarak alınabilir. Fiziksel kart taşıma zorunluluğu kalkmıştır ancak dijital kaydın olması şarttır.
Emekliler ticari araç kullanabilir mi, yaş sınırı nedir? Ticari araç kullanımında üst yaş sınırı 69'dur (69 yaşından gün almamış olmak gerekir). 69 yaşını dolduran sürücülerin SRC belgeleri sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir ve ticari araç kullanamazlar.
Psikoteknik belgesi de almam gerekiyor mu? Evet, Karayolu Taşıma Yönetmeliği'ne göre ticari araç kullanan sürücülerin SRC belgesinin yanı sıra, her 5 yılda bir yenilenen Psikoteknik Değerlendirme Raporu almaları da zorunludur. Bu iki belge birbirini tamamlayan unsurlardır.